آیا برنامه‌نویسان و توسعه‌دهندگان جهت ورود به بازار کار به مدرک دانشگاهی نیاز دارند؟ یکی از فرضیات نسل‌های قدیمی‌تر این بود که مدرک تحصیلی دانشگاهی بهترین راه برای به حداکثر رساندن احتمال موفقیت‌های شغلی، با حقوق بالا و همچنین در رشتهٔ مورد علاقه‌تان است؛ اما زمانه تغییر کرده است و حالا بیشتر و بیشتر دربارۀ توسعه‌دهندگان موفقی می‌شنویم که هیچ‌وقت مدرک معتبری نگرفته‌اند، یا کسانی که از دانشگاه ترک تحصیل کرده‌اند و در سیلیکون‌ولی کسب و کار بزرگی را رقم زده‌اند! هر روز مقالات مختلفی می‌بینیم که اعتبار دانشگاه و مدارک دانشگاهی را زیر سوال می‌برند، به طوری که به نظر می‌رسد شاید تاریخ مصرف نهادهای دانشگاهی قدیمی گذشته است.
برای روشن‌تر شدن این مسئله مثالی می‌زنیم؛ کودکانی که در سنین ابتدایی مشغول یادگیری برنامه‌نویسی، ساخت اپلیکیشن و وبسایت می‌شوند، همان‌طور که رشد می‌کنند، به برنامه‌نویسی به عنوان شغل و حرفهٔ آیندهٔ خود نگاه می‌کنند. آن‌ها اغلب خودآموخته هستند، به طوری که با استفاده از سایت‌هایی همچون گوگل، استک اورفلو و ... به یافتن پاسخ‌ها و منابع آموزشی می‌پردازند و سپس چیزی که نیاز دارند بدانند را یاد می‌گیرند. بنابراین طبیعی است که وقتی این نسل به سن بلوغ می‌رسد، با تعجب از خود می‌پرسد که آیا برای برنامهنویس شدن لازم است به دانشگاه بروم؟ در این مقاله قصد داریم ببینیم که برای ورود به حوزه‌ٔ توسعهٔ نرم‌افزار آیا واقعا باید به دانشگاه رفت یا خیر؟
Nick Larsen متخصص داده در استک اورفلو و به عنوان سخنران در مورد چگونگی استخدام شدن به عنوان برنامهنویس، سوال بالا را این طور پاسخ می‌دهد تقریبا همیشه بستگی به شغلی دارد که می‌خواهید برای استخدام شدن در آن درخواست بدهید!. به گفتهٔ وی:
برای استخدام شدن به عنوان برنامهنویس، ساده‌تر اینه که به شرکت موردنظر نشون بدین چه کاری تا حالا انجام دادین. نمونه‌کار و رزومه‌ای از پروژه‌ها و محصولاتی که در ساختشون همکاری معتبری انجام دادین، از سال‌ها تجربه داشتن و مدرسه رفتن با ارزش‌تره!
طبق نظر Nick، سه حالت دربارۀ هر شغلی وجود دارد:
- مشاغلی که در آن مدرک تحصیلی الزامی ندارد،
- مشاغلی که داشتن مدرک، مزیت محسوب می‌شود ولی لزومی ندارد
- و مشاغلی که در آن‌ها مدرک تحصیلی یک الزام است.
گزارشی در رابطه با برنامه‌نویسی نشان می‌دهد که در سال 2016، چیزی در حدود 56 درصد برنامه‌نویسان در حقیقت مدرکی در علوم رایانه یا مدارک مرتبط ندارند. محبوب‌ترین روش یادگیری برای برنامه‌نویسان به نوعی «خودآموزی» است (69 درصد پاسخ‌دهندگان بیان کردند که حداقل بخشی از اطلاعات‌شان را خودشان یاد گرفته‌اند. 13 درصد هم گفتند کلا همه چیز را به طور خودآموز یاد گرفته اند.)
آیا واقعا بیشتر شرکت‌ها به مدرک تحصیلی نیازی ندارند؟
از 4499 شغلی که در حال حاضر در بخش مشاغل استک اورفلو (در همۀ کشورهای دنیا) لیست شده‌اند، با یک جستجوی صفر و یکی حاوی عبارت «مدرک دانشگاهی» و یا معادل‌های آن، 1760 مورد یافت شد؛ بنابراین می‌توانیم پیش‌بینی کنیم که 2739 مورد یا 61 درصد هیچ مدرکی را به عنوان ملزومات مشخص نکرده‌اند و 39 درصد، از مدرک به عنوان پیش‌نیاز یا مزیت نام برده‌اند.
وقتی فیلتر منطقه‌ای را فعال کنیم، درصد مشاغلی که در ایالات‌متحده به مدرک تحصیلی نیاز دارند به طور مشخص بیشتر بود. از 2287 شغلی که در ایالات متحده نام برده شده بود، با اعمال جستجوی قبلی، به عدد 1198 رسیدیم. یعنی 1089 مورد یا 48 درصد هیچ مدرکی را به جزء ملزومات نام نبرده‌اند و 52 از مشاغل از یک مدرک به عنوان پیش‌نیاز یا مزیت نام برده بودند.
بنابراین بله، برخی کمپانی‌ها از شما مدرک تحصیلی می‌خواهند. آیا این بدان معنی است که اگر مدرک تحصیلی داشته باشید بیش از 50 درصد شانس پذیرفته شدن در شغل مورد نظرتان به عنوان برنامهنویس را خواهید داشت؟ لزوما خیر. Nick تاکید می‌کند که توانایی نشان دادن کارهایی که می‌توانید انجام دهید و این که چه کارهایی را قبلا به اتمام رسانده‌اید همیشه مهم‌تر از این است که مدرک دارید یا نه، حتی در مواردی که شرکتی مدرک تحصیلی را جزء ملزومات مشخص کرده باشد.
صرف نظر از سطح مدرک مورد نیاز، معمولا این که شما مدرک تحصیلی نداشته باشید ولی بتوانید نشان بدهید که سابقهٔ موفقیت کافی در زمینهٔ مرتبط با مسائل مورد نظر شرکت را داشته‌اید، مورد قبول است. حتی برای پیدا کردن کاری در سطح دکتری، چند مقاله منتشر شده در رابطه با کاری که آن‌ها می‌خواهند انجام دهند احتمال بیشتری را برایتان رقم می‌زند تا داشتن مدرک دکتری با سابقه کمتر یا عدم تجربه در زمینه مورد نظر! به این خاطر آن است که عبارت «داشتن تجربهٔ مشابه» در فرم‌های آگهی استخدام، این اندازه پراستفاده است.
البته به این بدان معنا نیست که می‌توانید بدون مدرک و به راحتی برای شرکت در هر مصاحبه‌ای که می‌خواهید اقدام کنید. بعضی شرکت‌ها از بقیه سخت‌گیرترند؛ در یک شرکت بزرگ و صاحب اسم و رسم، داشتن مدرک تحصیلی ممکن است نیاز باشد و مدیر کارگزینی حتی اگر بخواهد نیز احتمالا قدرت نادیده گرفتن این الزام را نخواهد داشت. اگرچه در بسیاری از استارتاپ‌ها و شرکت‌های کوچک، احتمالا کمتر تحت‌تاثیر تحصیلات‌تان قرار می‌گیرند و بیشتر به اخلاق کاری، مهارت تفکر انتقادی و تجربه‌تان اهمیت می‌دهند.
مدرک به تنهایی کافی نیست!
اگر در حال حاضر مدرک دانشگاهی دارید، نمی‌توانید به عنوان تکیه‌گاه روی آن حساب کنید. انتظار نداشته باشید مدرک‌تان را نشان دهید و صاحبان مشاغل برای استخدام کردن‌تان صف بکشند. نمونه کار، بیشتر از مدرک به دردتان می‌خورد، حتی اگر مدرک جزء موارد لازم باشد. بنابراین وقتی دربارۀ کارهای دانشگاهی‌تان صحبت می‌کنید، به لیست کردن تمامی چیزهایی که یاد گرفته‌اید نپردازید. کاملا بستگی به شما دارد که ثابت کنید مدرک تحصیلی‌تان فقط تکه‌ای کاغذ نیست. پس دربارۀ این که چگونه دانش شما به مسائل مورد نظر شرکت مربوط می‌شود صحبت کنید. دربارۀ این که چگونه تحصیلات‌تان باعث شده تا تجربیات‌تان را بیشتر کنید و چگونه باعث شده به برنامهنویس بهتری تبدیل شوید. صنعت تکنولوژی به سرعت در حال پیشرفت است و هیچ‌کس دربارۀ این که شما در پنج سال یا پنج ماه گذشته در دانشگاه چه چیزی یاد گرفته‌اید، اهمیت نمی‌دهد. تنها چیزی که مهم است این است که در حال حاضر چه کاری از دستتان برمی‌آید. سال‌ها پیش یعنی سال 2005 فردی به اسم Joel به عنوان توصیه‌ای برای دانشجویان دانشگاهی نوشت:
مدیران منابع‌انسانی باهوش می‌دونن افرادی که عاشق برنامه‌نویسی‌اند، کارهایی از قبیل طراحی دیتابیس برای دندان‌پزشک شون در مقطع ابتدایی، شرکت در سه چهار تا اردوی کامپیوتری تابستانی قبل از دانشگاه، ساخت سیستم مدیریت محتوا برای روزنامه و کارآموزی‌های تابستانی را در شرکت‌های نرم‌افزاری انجام داده‌اند. اینا چیزهایی هستن که شرکت‌ها در رزومه‌‌تون دنبالشون می‌گردن.
مسلما هر فردی که توانایی تبدیل شدن به برنامهنویس را دارد، دسترسی آسانی به منابع لازم برای انجام کارهای مورد نظر خود را ندارد. اما ایدهٔ کلی این است که کارفرمایان می‌خواهند توسعه‌دهندگانی را استخدام کنند که کدزنی را با اشتیاق و علاقه انجام می‌دهند نه کسانی که فقط به عنوان شغل و حرفه به برنامه‌نویسی نگاه می‌کنند (همان‌طور که در سال‌های گذشته مثلا سال 2005 و قبل از آن می‌دیدیم.) انگیزه، خودکفایی و اخلاق کاری حرفه‌یی و عطش یادگیری بیشتر، به طور کلی برای شرکت‌ها باارزش‌تر از صرفا مدرک تحصیلی است!
بوت کمپ‌های کدنویسی چطور؟
اخیرا پیشرفت‌های زیادی در آموزشگاه‌ها و هنرستان‌های انتفاعی غربی در برگزاری Bootcamp (بوت کمپ یا اردو) های آموزشی کدنویسی دیده‌ایم که وعدهٔ آموزش چیزهای ضروری کدنویسی را تنها در 12 هفته به شما می‌دهند و سپس به شما کمک می‌کنند شغل مناسبی پیدا کنید. بعضی از این اردوهای آموزشی درصد موفقیت بالایی در استخدام دارند و تمایل دارند هزینه کمتری نسبت به 4 سال دانشگاه برایتان داشته باشند (در حال حاضر، در ایران بوت کمپی برنامه‌نویسی به شکلی که در سیلیکون‌ولی دیده می‌شود نداریم.)
مطالعۀ اخیر، حاکی از یافته‌های دلگرم کننده‌ای راجع به نتایج و آمار این بوت کمپ‌ها است؛ طبق گزارش، 73 درصد از فارغ‌التحصیلان عنوان کردند که به عنوان توسعه‌دهنده مشغول به کار هستند. اگرچه 60 درصد شرکت‌کنندگان مدرک لیسانس (بیشترشان در رشته‌های غیر از علوم کامپیوتری) را قبل از شروع برنامه‌شان داشته‌اند، بنابراین شرکت در بوت کمپ را به عنوان تحصیلات تکمیلی به انجام رسانده‌اند و نه به عنوان جایگزینی برای تحصیلات دانشگاهی.
یادگیری از طریق تمرین
در حال حاضر ورود به دنیای توسعهٔ نرم‌افزار کمترین موانع را در مقایسه با رشته‌های دیگر دارا است چرا که توسعه‌دهندگان در رابطه با دانش خود بسیار بی‌آلایش و صاف و صادق عمل می‌کنند. یکی از بهترین مثال‌ها در این زمینه استک اورفلو است، به دلیل این که اجتماع آن توسط توسعه‌دهندگان برای پرسیدن و پاسخ به سوالات و کمک به انجام کارهای دیگران ساخته شده است. می‌توانید هر چیزی را که برای توسعهٔ نرم‌افزار نیاز دارید گوگل کنید و منابع لازم برای یادگیری مهارت‌های مورد نظرتان را بیابید (لازم به ذکر است که به دلیل فراگیر شدن استفاده از موتور جستجوی گوگل، در زبان انگلیسی واژهٔ google به عنوان فعل به معنی «جستجو کردن چیزی در موتور جستجوی گوگل» درآمده است؛ لذا گوگل کردن در فارسی هم به معنی جستجوی چیز مد نظر در موتور جستجوی گوگل است.)
اپنسورس یکی دیگر از راه‌های شروع به کار است؛ وقتی اصول برنامه‌نویسی را یاد گرفتید، مشارکت در پروژه‌های اپنسورس می‌تواند راه موثری برای یادگیری، رشد، ساخت نمونه کار و حتی ایجاد رابطه با صنعت آی تی باشد.
خلاصه این که یک برنامهنویس خوب، تفکر انتقادی دارد، مسئله حل می‌کند، با تیم همکاری می‌کند و ضرب‌العجل تعیین می‌کند. می‌توانید این مهارت‌ها را درون دانشگاه یا بیرون از آن نیز یاد بگیرید، اما با ارزش‌ترین چیزی که می‌تواند باعث شود تا شما به عنوان برنامهنویس قابل اعتماد و قابل استخدام باشید این است که کار را درست انجام بدهید و خودتان را برای شغلی که دوست دارید، آماده کنید و همیشه در حال ساختن باشید و هرگز دست برندارید و به خاطر داشته باشید که کارفرمایان با مدرک یا بدون مدرک، به مهارت‌های‌تان نیاز دارند.
پس می‌توان گفت که مدرک ارزشی ندارد؟
البته که این نتیجه‌گیری اشتباه است. در حقیقت بسیاری از افراد عقیده دارند وقتی فارغ‌التحصیل شدید، تجربهٔ دانشگاهی خیلی بیشتر از فقط پیدا کردن شغل می‌ارزد. ما هیچ فردی را که در حال حاضر در دانشگاه است را به ترک تحصیل کردن تشویق نمی‌کنیم یا هر کس که می‌خواهد مدرک تحصیلی بگیرد را به این که بی‌خیال شود و مستقیما به سراغ یافتن شغل برود. دلایل زیادی وجود دارد که حتی اگر برای پیدا کردن شغل مورد نظرتان نیاز به مدرک ندارید، بخواهید به دنبال اخذ مدرک دانشگاهی باشید.
اما وقتی صحبت از یافتن شغلی به عنوان برنامهنویس می‌شود، چیزهای مهم‌تری از داشتن مدرک خودنمایی می‌کنند؛ چه کسی احتمال بیشتری برای استخدام شدن دارد: کسی که 3 سال تجربهٔ کاری دارد و بدون مدرک است یا کسی که مدرک دارد ولی فقط تجربهٔ کارآموزی دارد؟ پاسخ به این سوال در سایت Quara -که البته در کشور ایران فیلتر است!- به جمع‌بندی جالبی رسید و آن هم این که «قطعا اطلاعات کافی برای پاسخ به این سوال وجود ندارد!» یا پاسخ مهندس نرم‌افزار Matt Kellner با این مضمون که «هر دو می‌توانند برای کار مناسب باشند. بستگی دارد که شما چه کاری را می‌توانید انجام دهید.»
اگر قبلا در بیان ثبت نام کرده اید لطفا ابتدا وارد شوید، در غیر این صورت می توانید ثبت نام کنید.